!!आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१८ )

 !!आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१८ ) शूलपाणेश्वर

                कालचा मुक्काम वडफळी (चापडी) येथील चैतन्य आश्रमात होता. हा आश्रम महाराष्ट्राच्या शेवटच्या टोकावर आहे. आज सकाळी लवकरच चालण्यास सुरुवात केली. संपूर्ण मार्ग जंगलातून होता. गोरा कॉलनीपर्यंत कनजी, माथासर, झरवानी अशी गावे लागली. या मार्गावर सागाचीच दाट झाडी सर्वत्र दिसून आली. सध्या येथे रस्त्यांची कामे प्रगतीपथावर असल्याची दिसून आली. या मार्गावर चालणं खूपच अवघड आहे. या परिसरात वन्यप्राणी देखील बऱ्यापैकी असल्याचे वन विभागाने फलक लावले आहेत. झरवानी परिसर पर्यटनासाठी प्रसिध्द आहे. मार्गावर गुजरात पर्यटन विकास महामंडळाच्या गाड्या सतत फिरताना दिसत होत्या. येथे फुलपाखरांसाठी खास उद्यान असल्याचे समजले. निवडुंगाच्या अनेक प्रजाती सर्वत्र दिसत आहेत. शेतीचा विचार केला तर पूर्ण डोंगर उतारावर शेती आहे. तूर, हायब्रीड पिके मोठ्या प्रमाणात घेतली जातात. शेती अतिशय कष्टाची आहे. सगळी वाहतूक डोक्यावरच होत असताना दिसते. घरांचा विचार केला तर बहुतेक ठिकाणी कुडाच्या भिंती दिसून आल्या. आम्ही गोरा कॉलनी येथे आल्याबरोबर शूलपाणेश्वराचे दर्शन घेतले. मंदिर परिसर अतिशय देखणा आहे.

  शूलपाणेश्वर मंदिर माहिती .....

            जुने शूलपानेश्वर मंदिर महाराष्ट्रातील मनीबेली या गावात होते. सरदार सरोवरामुळे ते धरणाच्या पाण्यात गेले. नवीन मंदिर गोरा या गावाजवळ गुजरात सरकारने १९९४ साली बांधले.

शुलापानेश्वर इतिहास  

            शंकराने त्रिशूळाने राक्षसाचा वध केला होता,त्यामुळे त्रिशूळाला रक्ताचे डाग लागले होते.ते डाग काही केल्या जात नव्हते, त्यामुळे भगवान शंकर सर्वत्र फिरत होते, याठिकाणी आल्यावर त्रिशूळ जमिनीवर आदळले तेव्हा त्यातून पाण्याची एक धार वरती आली व त्या पाण्याने त्रिशूळाचे रक्ताचे डाग धुतले गेले त्यामुळे शंकराची शूलपीडा दूर झाली. म्हणून याला शूलपाणेश्वर असे म्हटले जाते.

             शूलपाणेश्वर मंदिर रात्रीच्या वेळी खूपच विलोभनीय दिसत आहे. रात्रीच्या वेळी घाटावर आरती होते त्या आरतीला हजेरी लावता आली. घाट परिसरात रंगीबेरंगी लाईटची व्यवस्था केली आहे. एका चांगल्या ठिकाणाला भेट देण्याचा योग आला त्यामुळे अतिशय आनंद झाला. 

             नर्मदा प्रकल्पामुळे गोरा कॉलनी विकसित झाली आहे. जाणीवपूर्वक प्रयत्न केला तर एखाद्या ठिकाणचे महत्व किती वाढते हे आज निदर्शनास आले. आपणही आपल्या भागाचा विकास करण्यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न करायला हवेत असे  मला वाटते.

    राजेंद्र पवार 

    ९८५०७८११७८

#नर्मदा #narmada 

!!आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१५ )

!!आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१५ )

           आज सकाळी साडेसहा वाजता चालायला सुरुवात केली. रस्ता जरी डांबरी असला तरी सुरुवातीचे दहा बारा किलोमीटर दोन्ही बाजूला सागवानाची झाडे होती. दहा किलोमीटर चालल्यावर उदय नावाची नदी लागली. तेथे स्नानाचा आनंद लुटला. परिक्रमेत स्वतःची कामे स्वतःलाच करावी लागतात. कपडे धुणे हे नित्याचेच काम असते,आज त्याचाही आनंद लुटला. वाटेत दुकाने भरपूर पण चहा घ्यायचं म्हटलं तर हॉटेल नाही अशीच परिस्थिती सर्वत्र दिसून येत होती.

 

             आजचे चालणं आपल्याच राज्यातील नंदुरबार जिल्ह्यातून झालं. वाटेत राजबर्डी येथे शासकीय आश्रमशाळा लागली तेथे धनराज पाटील या कामाटी म्हणून काम करणाऱ्या माणसानं चहा ऐवजी जेवणच दिले. परिक्रमेत काही मिळाले तर नाकारायचे नसते असा प्रघात आहे नाहीतर पुढे वाईट अनुभव येण्याची शक्यता असते.

             आज आम्ही ३३ किलोमीटर चाललो. वाटेत धडगाव हे तालुक्याचे ठिकाण लागले याठिकाणी पूर्वी वर्णे येथे काम करत असलेले पराडके सर यांचे नातेवाईक डॉ. भगवान यांनी आमचे मोठे आदरातिथ्य केले. आज धडगावचा आठवडी बाजार होता. याठिकाणी जनावरांचा बाजार खूप मोठा भरत असल्याचे दिसून आले. धडगावला यात्रेचे स्वरुप आले होते. या परिसरातील वाहतूक व्यवस्था भयानक जाणवली. जागा मिळेल तेथे माणसे बसत होती, उभी राहत होती, गाडीत कमीतकमी पन्नासएक माणसे तरी असतील अशी स्थिती होती.

      आजचा मुक्काम  नंदुरबार जिल्ह्यातील अक्रनी तालुक्यातील खुंटामौडी आश्रमात होता. आजचं भोजनही परिक्रमावासीयांनीच केले.

                  आज वाहतूक व्यवस्थेने जास्त लक्ष वेधून घेतले. आपल्याकडे गतीचा नियम मोडला तरी एक हजार रुपयांपेक्षा जास्त दंड आणि येथे पोलिसांच्या साक्षीने वडाप जोरात अशी स्थिती. लोकांच्या जीविताचा विचार केला नियमांची कडक अंमलबजावणी होणे आवश्यक असावे असे मला वाटते.

    राजेंद्र पवार

     ९८५०७८११७८   

#नर्मदा #नर्मदापरिक्रमा #narmada #narmadariver 

!! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१४ )

 !! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१४ )

             आम्ही काल रात्री घोंगसा या आश्रमात मुक्काम केला होता. या मुक्कामात  उघड्यावर झोपावे लागल्याने थंडी काय असते ते प्रकर्षांने जाणवले. नदीकिनारी प्रकाशाची व्यवस्था नसल्याने सकाळी आंघोळीचा आनंद लुटता आला नाही.घोंगसापासून भिलगावपर्यंत बोटीची व्यवस्था असल्याने आम्ही बोटीचा आधार घेतला.सात तासाच्या प्रवासानंतर आम्ही भिलगावला पोहोचलो. नर्मदा नदीच्या दोन्ही काठावर उंचच उंच डोंगर टेकड्या आहेत.

                भिलगावला आश्रमशाळेत मुक्कामाची सोय केली जात होती  ती व्यवस्था करण्याचे आता बंद केले आहे त्यामुळे मुक्कामाची व्यवस्था करताना कसरत झाली. भिलगावमध्ये सुखलाल पावरा यांनी आमची निवासाची सोय केली.सदाव्रताचा अनुभव आजही घेता आला. आमच्याबरोबर असणाऱ्या महिलांनी खिचडी बनवली.परिक्रमेत कोणता प्रसंग कधी येईल हे सांगता येत नाही.

             आपण कोणत्याही प्रसंगाला सामोरे जायची तयारी ठेवली पाहिजे हेच आजच्या दिवसाने दाखवून दिले असे  मला वाटते.

    राजेंद्र पवार 

    ९८५०७८११७८

#नर्मदा #narmada #narmadaparikrama #narmadamai #narmadariver 

!!आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१३ )

 !!आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१३ )

       आमचा शनिवार दिनांक ४ डिसेंबरचा मुक्काम मेकलसुता धाम बडवानी येथे होता. मला माझ्या वैयक्तिक अडचणीमुळे पाच दिवस परिक्रमा सलग करता आली नाही. मी पुन्हा नव्याने बडवानीपासुन परिक्रमेस सुरुवात केली आहे.आज मला बडवानी शहरातून जावे लागले. शहर स्वच्छतेच्या बाबतीत खूपच चांगले वाटले. शहरापासून पाच सहा किलोमीटरपासून रस्ता नागमोडी वळणाचा लागला. कल्याणपुरा, गणेशपुरा, कठरा, पिछोडी सारखी बरीचशी पुनर्वसित गावे लागली. 

              आजचा परिसर डोंगराळ असल्याने जमिनीची सलगता नव्हती. बराचसा उंचसखलपणा दिसून आला. याठिकाणी पेरणीची पध्दती समतलचर पध्दतीची आढळून आली. ठिबकसिंचन पध्दतीचा वापर दिसून आला. वाटेत गोय नावाची नदी आढळून आली. नदीकाठचा परिसर समृध्दच आहे.

                 आजचा मुक्काम भवती या पुनर्वसित गावात आहे. माणसे मनानं खूपच मोठी आहेत. आज मला शेतीच्या बाबतीत लोकांनी केलेला प्रयोग आवडला. जमिनीच्या उताराप्रमाणे पेरणी करावी. त्यामुळे पिकाला पाणी मिळणे सोपे होते. जेथे अगदीच चढउतार आहे तेथे ठिबकद्वारे पाणी देण्याची व्यवस्था केली आहे. आपणसुध्दा जमिनीचा चढउतार बघून पेरणी तसेच पाणी देण्याची व्यवस्था करावी असे वाटते.

    राजेंद्र पवार

    ९८५०७८११७८

#narmada #narmadaparkrama 

!! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१२ )

 !! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१२ )  सेवाभाव.... 

                    आमचा कालचा मुक्काम बडवानी जिल्ह्यातील अंजड तालुक्यातील दत्तवाडा  येथे होता. हा आश्रम नदीकिनारी होता. तो परिसर पूर्वाश्रमीचा स्मशानभूमीचा असावा. नव्याने तो परिसर विकसित होत आहे. नदीकाठी घाट नाही. पूर्वीचे सर्व मार्ग बदलले आहेत. नदीकाठचा बराचसा परिसर पाण्याखाली गेला आहे त्याचा आम्हाला फटका बसला. मुख्य मार्गावर येण्यासाठी सहा किलोमीटरची पायपीट करावी लागली.

             दुपारी २ वाजता अंजड बडवानी मार्गावरील तलून या गावी आलो होतो. थोडी विश्रांती हवी होती म्हणून थांबण्याचा निर्णय झाला. त्याचवेळी आपण भोजन केले आहे का असे आम्हास एका तरुणाने विचारले. आम्ही नाही म्हटल्यावर त्यांनी थोड्याच वेळात पार्सल स्वरूपात जेवण उपलब्ध करुन दिले. त्यासाठी संबंधित व्यक्ती ३ किलोमीटर दूर गेली आणि जेवण घेऊन आली. यामधून संबंधित व्यक्तीचा सेवाभाव दिसून येतो. बऱ्याच वेळा आपल्या जवळचे कोणी असेल तरच आपण सेवा करतो परंतु आजचा अनुभव वेगळाच आला.

                

            आज छोटा बडदा, आवली, दही बैडा, पपिलूद, तलून अशी गावे लागली. नदीकाठचा रस्ता चिखलाचा, काटेरी झुडपे असणारा असा होता. आज आम्ही नाखूनवाले बाबांच्या आश्रमात देखील गेलो होतो. प्रत्येक आश्रमात परिक्रमावासीयांची काळजी घेतली जाते.

               आजचा मुक्काम मेकलसुता आश्रम  बडवानी येथे आहे. आजचा आश्रम शहरातच आहे. प्रत्यक्ष शहर उद्या पाहता येणार आहे. आज सेवेचा वेगळाच अनुभव आला. सेवा करताना निस्वार्थीपणे सेवा करावी हीच शिकवण आज मिळाली. आपणही अतिथींचे निस्वार्थीपणे  स्वागत करावे, त्यांची  मनापासून सेवा करावी असे वाटते.

    राजेंद्र पवार 

    ९८५०७८११७८

!! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (११ )

 !! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (११ ) कन्यायापूजन.....

     कालचा मुक्काम कपिलेश्वर -लोहारा येथे होता. आज सकाळी साडेसहा वाजता आम्ही पुढील मार्गक्रमणास सुरुवात केली.पुन्हा एकदा सहप्रवास्यासोबत सिद्धेश्वराचे दर्शन घेतले.आज लोहारा ते दत्तवाडा असे फक्त १३ किलोमीटरच अंतर चाललो. आजचा बराचसा रस्ता चिखलातून, डोंगरदऱ्यातून होता.अगदी थोडासाच रस्ता डांबरी, सिमेंटचा होता. वाटेत पीछोली गावाजवळ नदी ओलांडून यावे लागले. केसरपुरा, किरमयी, मोहिपुरा ही गावेही वाटेत लागली.

       मोहिपुरा हे गाव पुनर्वसित आहे. गावाची रचना खूपच देखणी वाटली.या गावात मालपोहे, ताकाचा आस्वाद घेण्याची संधी मिळाली. आदरातिथ्य सर्वत्रच पाहण्यास मिळाले.आजचा  मुक्काम दत्तवाडा येथेच आहे. दत्तवाडा येथे कन्यायापूजन करण्यात आले. कन्यापूजनप्रसंगी मुलींना कुंकूमतीलक लावून ओवाळले जाते. प्रसादात शीरा पदार्थाला अनन्यसाधारण महत्व आहे. त्याला कढाई करणे असे म्हटले जाते. मुलींच्यारुपाने नर्मदामाईची पूजा केली जाते. आपण नेहमीच  मुलींना, स्त्रियांना आदराची वागणूक दिली तर बऱ्याचशा समस्या कमी होतील. आपण मुलींना ,स्त्रियांना आदराची, सन्मानाची वागणूक द्यायला हवी असे वाटते.

       राजेंद्र पवार 

     ९८५०७८११७८

!! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१० )

 !! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (१० )

  पावसाळी वातावरणामुळे आमचा रात्रीचा मुक्काम तलवाडा डेब येथेच होता.आम्ही दुपारी भोजन प्रसाद घेतल्यानंतर कपिलेश्वर लोहारा याठिकाणी मार्गस्थ झालो. फक्त ५ किलोमीटरवर पांडवकालीन कपिलेश्वर मंदिर आहे. हा परिसर तपोभूमी म्हणून ओळखला जातो. नर्मदातटी असणारा हा वृक्षराजीने नटलेला भूभाग आहे. 

         

             कपिलेश्वर मंदिरापासून थोड्याच अंतरावर सिद्धेश्वर मंदिर आहे. हे  मंदिर ५००० वर्षांपूर्वीचे असावे असे महंतांनी सांगितले. येथील पिंडीवर अकरा जोतिर्लिंगे  तसेच नाग आणि नागीण प्रतिकात्मक स्वरुपात कोरली आहेत. पिंडीच्या वरती शिखराचे घुमट श्रीयंत्राच्या स्वरुपात आहे. येथे एकदा केलेली प्रार्थना सहस्त्रपटीने फलदायी ठरते असेही सांगितले. अशा ठिकाणचा शिवभक्तांनी अनुभव घ्यावा असे वाटते. मंदिर परिसरात गोशाळा उभारणीचे काम चालू आहे.  आपणही आपापल्या परिसरात गोसंवर्धनाच्या उपक्रमात  यथाशक्ती  मदत करावी असे वाटते. 

     राजेंद्र पवार 

    ९८५०७८११७८

#narmada #narmadaparikrama #narmadariver #narmadamai #shiva

 !! आमची नर्मदा परिक्रमा !! ( ९ )       

        आमचा रात्रीचा मुक्काम विश्वनाथ खेडा या छोट्या गावातील रामदेव बिर मंदिरात होता.  मंदिरात दोन वेळा आरती होत असते, आरतीच्या वेळी ग्रामस्थांच्या बरोबर गावातील कुत्रीसुध्दा आर्त स्वरूपात प्रतिसाद देतात हे प्रत्यक्ष अनुभवता आले. यावेळी विजेवर चालणारा वाद्यांचा संच पाहिला. वाटेत  दर १०/११ किलोमीटरवर परिक्रमावासीयांची  थांबण्याची व्यवस्था असते.

            आज तलवाडा डेब येथे दुपारच्या भोजन प्रसादाची व्यवस्था शशांक मुलेवा यांनी केली होती. शशांक मुलेवा हे तलवाडा डेब येथे सी. बी. एस. ई. पॅटर्नची शाळा चालवतात.त्याशाळेला भेट देण्याचा योग आला. ही विनाअनुदानित शाळा असून येथे शिक्षणाचा मूलभूत अधिकार या अंतर्गत होणारे २५% प्रवेश शत प्रतिशत होतातच. थोडक्यात या शाळेकडे पालकांचा ओढा जास्त असल्याचे दिसून आले. आजचे जेवण आपल्या महाराष्ट्रात प्रसिध्द असणाऱ्या पुरणपोळी सारखे म्हणजे  "दाल बाटी" हे होते. प्रत्येक परिक्रमावासियाला कुंकूमतीलक लावला जात होता. दक्षिणा दिली जात होती. यामधून परिक्रमावासीयांकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन किती उदात्त आहे हे सहज लक्षात येते.

             मार्गावर आपणास काही अडचण आल्यास निश्चितपणे मदत होते. आमचे सहप्रवासी गोरख चव्हाण यांचा पाय मुरगळला होता. आमची अडचण बघून मुलेवा यांनी आपल्या शाळेतील हाडांची माहिती असणारे शिक्षक योगेश पाटीदार   यांना बोलावून घेतले.त्यांनी पाय चोळला, थोडासा आराम वाटू लागला. आम्ही सेवेसाठी तत्पर असाच अनुभव  याठिकाणी आला. आज पावसामुळे येथेच थांबावे लागत आहे. सेवेत काहीच अडचण नाही. 

Service to man  is  service to God. जनसेवा हीच खरी ईश्वरसेवा  होय. मनुष्याचा जन्म सेवा करण्यासाठी आहे म्हणून आपणालाही जेवढी जनतेची सेवा करता येईल तेवढी केली पाहिजे असे मला वाटते.

    राजेंद्र पवार 

    ९८५०७८११७८

#narmada #narmadaparikrama #narmadariver #narmadamai

!! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (८ )

 !! आमची नर्मदा परिक्रमा !! (८ )

       आमचा रात्रीचा मुक्काम चिचली  येथे होता.चिचली येथे महिलांना जास्त प्राधान्य दिसून आले. रात्री महिलांचे भजन ऐकायला मिळाले. त्यांची भाषा निमाडी असल्याने आम्हाला नेमकं काय म्हणतात ते कळत नव्हते. परंतु त्या भजनातून प्रभू रामचंद्राचे स्तवन करत होत्या.गाव छोटेशे असल्याने खर्चाची व्यवस्था धान्य गोळा करुन, देणगी मिळवून केली जाते. यात गावातल्या प्रत्येक कुटूंबाचा सहभाग असतो.  गावातल्या प्रत्येकाचा सहभाग असेल तर कोणतेच काम अवघड वाटत नाही हेच या गावावरुन दिसून आले. आज १७ किलोमीटरच चाललो. वाटेत एका ठिकाणी टेम्पोत केळी भरण्याचे काम चालू होते.  बागेतून केळी आणणे,केळीचे घड वेगळे करणे, द्रावणात बुडवणे, वेष्टण गुंडाळणे, ट्रेमध्ये भरणे ,रॅपनिंग चेंबर्सपर्यंत पोहच करणे असे होते.

        आज दुपारच्या भोजन प्रसादाची व्यवस्था ब्राह्मणगाव येथे झाली होती. गावात दोन हेमाडपंथी शिवमंदिरे होती.

 रात्रीचा मुक्काम विश्वनाथखेडा येथे होता. गाव पुनर्वसित असल्याने खूपच सुंदर होते.भौतिक समृद्धीबरोबर आध्यात्मिक समृध्दी स्पष्टपणे जाणवत होती. येथे परवलीचा नामोच्चार आहे,"नर्मदे हर".लहान मुलांपासून मोठी माणसे "नर्मदे हर" म्हणून आपलं स्वागत करताना दिसतात. आपणही येणाऱ्या अतिथींचे " नमस्कार " म्हणून स्वागत करायला हवे. लहानपणापासून आपण मुलांना अशी सवय लावायला हवी असे वाटते.

      राजेंद्र पवार 

    ९८५०७८११७८

#narmada #narmadaparikrama #narmadariver

!! आमची नर्मदा परिक्रमा !!( ७ )

 !! आमची नर्मदा परिक्रमा !!( ७ )

     आमचा कालचा मुक्काम शालिवाहन - नावडाटोवडी येथे होता. आम्ही सकाळी ६.३० वाजताच चालण्यास प्रारंभ केला. बराचसा रस्ता नदीकिनाऱ्यानेच होता. रस्त्याच्या दुतर्फा काटेरी झुडपेच होती. नदीकिनारीची डगरट काय प्रकार असतो हे जवळून अनुभवता आले. सकाळी ९ वाजताच ढालखेडा येथील आश्रमात विसावलो. हा आश्रम सातारा जिल्ह्यातील फलटण येथील महाराज चालवतात. नदीकाठी आपणास अनेक शिवमंदिरे दृष्टीस पडतात. मा नर्मदा शिवकन्या आहे. तिचीही मंदिरे आपणाला अनेक ठिकाणी पहायला मिळतात. तासाभरातच आम्ही बलगाव आश्रमात पोहचलो. आश्रमाचा परिसर खूपच विस्तीर्ण आहे. शेजारी मोठी गोशाळा आहे. 

                खलघाट येथे सद्गुरु जोग महाराज (आळंदी देवाची ) येथे अन्नछत्र चालवले जाते. बाजरीची ताजी भाकरी, खर्डा, बटाटा भाजी यामुळे घरचे जेवण केल्याचा आनंद मिळाला. आज आम्ही २५ किलोमीटर अंतर सहजच पार केले. काही ठिकाणी केळीच्या बागाच बागा होत्या, रॅपनिंग चेंबर बघायला मिळाले. या परिसरात पशुधन जास्त आहे त्यामुळे प्रत्येक गावात जनावरांना पाणी पिण्यासाठी हौद बांधलेले आहेत. आज रात्रीचा मुक्काम चिचली या नर्मदाकाठच्या गावी होता.येथे सायंकाळी महिलांच्या हस्ते शिवप्रार्थना करण्यात आली. सगळीकडे पुरुषच पुढे दिसतात येथे मात्र महिलांना मानसन्मान मिळत असल्याचे दिसते. ज्यावेळी महिलांना मानसन्मान मिळतो तो समाज पुढे गेलेला दिसतो. आपणही आपल्या घरी,ज्या ज्या ठिकाणी  सामाजिक उपक्रमात संधी मिळेल तेथे महिलांना संधी द्यायला हवी असे वाटते.

   राजेंद्र पवार

 ९८५०७८११७८

#narmada #narmadaparikrama #parikramavasi #narmadariver #shivkanya #shiva #lordshiva #satara #faltan #alandi #devachialandi #maheshwar